6 היתרונות הבריאותיים של ברומליין + המקורות התזונתיים, הצורות ותופעות הלוואי שלו
โืืชื ืืืชืืจ:โืืืื ืื ืื ื ืืขื ืืืืื,,,
- ืืืชืื ืืืื:
- ืืื ืืจืืืืืื?
- ืืืืื ืืืจืืช ืืฉืชืืฉืื ืืืจืืืืืื?
- ืืจืืืืืื ืืคืฆืืขืืช ืกืคืืจื
- ืืจืืืืืื ืืืชืืืฉืฉืืช ืื ืืชืืืื
- ืืจืืืืืื ืืืจืืืืช ืืืคืจืงืื
- ืืจืืืืืื ืืืจืื ืื ืฉืืื
- ืืจืืืืืื ืืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื
- ืืจืืืืืื ืืืืืืช ืืืืงืช ืืจืืืื
- ืืฆืืจืืช ืืงืืืืืช ืฉื ืืจืืืืืื
- ืชืืคืขืืช ืืืืื
ืืื ืืจืืืืืื?
ืืฉื ืืจืืืืืื ืืชืืืืก ืืงืืืฆื ืฉื ืื ืืืืื ืฉืืืืืื ืืืคืจืืช ืืืืคืงืื ืืฆืื ืืื ื ืก. ืื ืชืืกืคื ืืจืืืืืื ืืืืฆืจืื ืืืืขืืื ืืื ื ืก, ืืืืืื ืืืจืืืืืื ืืืืคืง ืืคืจื ืืื ื ืก.1
ืืืืงืจืื ืืืืืืืืื ืขื ืืืชืจืื ืืช ืฉื ืืจืืืืืื ืืชืืืืกืื ืืืขื ืืืืคื ืืืขืื ืืืจืืืืืื ืืืืคืง ืืืืขืืืื. ืืฉืืืืฉ ืืืจืืืืืื ืืกืื ืื ืืชืืจ ืชืืกืฃ ืชืืื ื ืืื ืืฉื ืช 1957. ืืื ืคืืจืกืื ืืกืคืจืืช ืืจืคืืืืช ืืืชืจ ื-300 ืืืืจืื ืืืขืืื ืขื ืืฉืคืขืืชืื ืืืืขืืืืช.
ืืืืื ืืืจืืช ืืฉืชืืฉืื ืืืจืืืืืื?
ืืจืืืืืื ืืืื ืืกืืืข ืืขืืืื, ืืื ืืฉืชืืฉืื ืื ืืขืืงืจ ืืชืืืื ืืืชืืืฉืฉืืช ืืคืฆืืขืืช, ื ืงืขืื, ืืืงืช ืืคืจืงืื, ื ืืชืืืื ืืกืืืื ืืืจืื ืฉื ืืจืืืื ืืืคื ืืช. ืืจืืืืืื ืื ืชืืื ืืืชืืืฉืฉืืช ืืืืฃ ืืืืงืช. ืืฉืคืขื ืื ืชืืขืื ืืืื ืืืืืืื ื ืืกืืื ืืื ืฉืื ืื ืืืืืงืจืื ืงืืื ืืื.2
ืืจืืืืืื ืคืืขื ืืขืืงืจ ืขื-ืืื ืขืืืื ืืืฆืืจ ืคืืกืืื, ืชืจืืืืช ืฉืืืกืืช ืืืืืฆืจืืช ืฉื ืชืจืืืืืช ืืขืืืืืช ืืืงืช ืืืคืจืงืช ืคืืืจืื โ ืืืืจ ืฉืืงืื ื ืคืืืืช, ืืืงืช ืืืืืืฆืจืืช ืฆืืงืืช.3 ืืืืื ืื ืืจืืืืืื ืื ืืคืืืช ืืืฆืืจ ืฉื ืชืจืืืืืช ืืฉื ืงืื ืื ืื, ืืืืฆืขืืช ืื ืื ืื ืฉืื ื.4 ืืชืจืืืืืช ืืืื ืืืืืืช ืืืจืื ืืืืงืช, ื ืคืืืืช ืืืืืื ืืฉืืขืืชืืื ืืืืจ ืคืฆืืขืืช ืืจืืืืืืืช (ืืื ืคืฆืืขืืช ืกืคืืจื).
ืืจืืืืืื ืืคืฆืืขืืช ืกืคืืจื
ืืืงืจืื ืงืืื ืืื ืืืืืื ืืช ืืขืืืืชื ืฉื ืืจืืืืืื ืืืืืื ืคืฆืืขืืช ืกืคืืจื. ืืื ืืืืงืจืื ืืืืืืืื ืืืืชืจ ืืื ืืืงืจ ืืฉื ืช 1960 ืืืฉืชืชืคืืช ืืชืืืจืคืื.5 ืืืชืืืจืคืื ืืงืืืฆื ืฉืงืืืื ืืจืืืืืื ืืชืืืฉืฉื ืืืจ ืืืชืจ ืืคืฆืืขืืช ืืคื ืื ืฉืืื. ืืืืฉืื ืืฉืืื ื ืืชืื ืฉืืขืื ืืืจืืขื ืืชืืืจืคืื ืฉืงืืืื ืืจืืืืืื ืืืืืื ืื ืื ืกืืื ื ืืืืืจืืช ื ืขืืื ืืืืืืื ืชืื ืืจืืขื ืืืื. ืืฆื ืฉืืฉื ืขืฉืจ ืืืชืืืจืคืื ืื ืืชืจืื ืืกืืื ืื ืืืคื ืชืื 8-10 ืืืื. ืืขืืืช ืืืช, ืจืง ืืฆื ืขืฉืจื ืืืื ืฉืืขืื ืืฉื ืืื ืืืชืืืจืคืื ืืงืืืฆืช ืืืืงืืจืช ืืืืืจืืช ืืืคื ืืืืืืื ืืืืจ 4 ืืืื, ืืืืื ืืฆื ืืืืจืื ืืกืืื ืื ืืืคื ืืืืจ 7 ืขื 14 ืืืื.
ืืจืืืืืื ืืืชืืืฉืฉืืช ืื ืืชืืืื
ืืืืืชื ืฉื ืืจืืืืืื ืืืคืืืช ื ืคืืืืช, ืืฆืืฆื ืืืคืขืช ืืืืจืืช, ืืืงื ืขื ืืืืื ืืืงืฆืจ ืืช ืืื ืืจืืคืื ืืืืจ ื ืืชืื ืืืืืื ืืืืงืจืื ืงืืื ืืื ืจืืื. ืืืืื ืื ืืจืืืืืื ืืขืื ืืืืืื ืืืชืืืฉืฉืืช ืื ืืชืืื ืฉืื ืืื, ืืื ืขืงืืจืช ืฉื ืืื ื.6 ืืืืงืจ ืืืืจืื ืืฉืื ืืื ืืจืืืืืื ืืืืคืื ืชืจืืคืชื ืืงืืื (ืืฆืงืืืคื ืง) ืืืืจ ืขืงืืจืช ืฉื ืืื ื ืืืืื.7 ืืชืืฆืืืช ืืืฉืชื ืืช ืืขืืงืจืืืช ืืื ืืื, ื ืคืืืืช ืืขืืืืช ืืืกืช ("ืืกืช ื ืขืืื") ืฉืืืขืจืื ืืืืื 2 ื-7 ืืืืจ ืื ืืชืื. ืืจืืืืืื ืืืืื ืชืืฆืืืช ืืืืืช ืืืชืจ ืืืฆืงืืืคื ืง ืืืคืืชืช ืืืืจืช ืื ืคืืืืช ืืขืืืืช ืืืกืช, ืืืขืืืืชื ืืืืื ืช ืฉืืืื ืืื ืืืืชื ืืืื. ืืืืงืจืื ืืืืขื ืืืกืงื ื ืื "ืืืืงืจ ืื ืืืื ืืืืื ืื ืืขืืืืชื ืฉื ืืจืืืืืื ืืื ืืช ืืฉืืืื ืืื ืฉื ืืฆืงืืืคื ืง ืืืืื ืช ืืงืื ืขื ืกืืืืืื ืืืงืชืืื ืืืืจ ืขืงืืจื ืืืจืืจืืืช ืฉื ืฉื ืืืื ืช ืฉืืืฉืืช ืืืืื ืืืกืช ืืชืืชืื ื."
ืืจืืืืืื ืืืจืืืืช ืืืคืจืงืื
ืืฉ ืืืจืืืืืื ืืกืคืจ ืืฉืคืขืืช ืืืขืืืืช ืฉืชืืืืืช ืืืจืืืืช ืืืคืจืงืื, ืืคืจื ืืืืงืช ืืคืจืงืื ื ืืืื ืืช, ืืืืช ืืคืจืงืื ื ืืืื ืืช ืฉื ืืจืืช ืขื-ืืื ืคืืจืืง ืกืืืก ืืืจืืืื ืืคืจืงืื ืืืจืื. ืืจืืืืืื ืืกืืืข ืืชืืืื ืืืจืืืืช ืืืคืจืงืื ืืื ืฉืืื ืืื ืขื ืืจืืืืช ืืกืืืก, ืขื-ืืื ืืคืืชืช ืขืงื ืืืฆืื ืืช ืืืืืื ืื ืื ืืืงืืืืื ืืชืจืืืืืช ืฉืืืจืืืช ืืืืงืช ืืืืื.8 ืืืงืจืื ืงืืื ืืื ืขื ืืจืืืืืื ืืขื ืื ืืืืื ืืคืจืงื ืืืืื ืืืจืื ืืืืืื ืฉืืคืืจ ืืชืคืงืื ืืืคืจืงืื, ืืืืื ืืชื ืืขื ืืืื-ื ืืืืช.9
ืืจืืืืืื ืืืจืื ืื ืฉืืื
ืืฉ ืืืจืืืืืื ืืกืคืจ ืืฉืคืขืืช ืฉืืืขืืืืช ืืืจืืืืช ืืจืื ืื ืฉืืื. ืืืืืื, ืืจืืืืืื ืืคืืืช ืืช ืฆืืืืืืช ืืืคืจืฉืืช ืฉื ืืจืื ืื ืฉืืื (ืืกืืืืืช ืืืืืืงืืช). ืื ืขืืืจ ืืฉืคืจ ืืช ืงืืืืืช ืืชืคืงืื ืืจืืืืช ืืืืื ืฉืืขืื ืืืืจืื ืกืืืคืื ืืช. ืืื ืื ืขืืืจ ืืืงื ืขื ืืืืฉ ืืืฃ ืืืกืื ืืกืื.10-12
ืืจืืืืืื ืืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื
ืืฉ ืืืจืืืืืื ืืืืื ืฉื ืืฉืคืขืืช ืืืจืืืืช ืขื ืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื.2 ืืขืื ืคืขืืืืช ืืชืจ ืฉื ืืขืจืืช ืืืืกืื ืืืืื ืืืจืื ืืืืงืช ืืื ืืงืื, ืชืช-ืคืขืืืืช ืฉื ืืขืจืืช ืืืืกืื ืขืืืื ืืืืืื ืืช ืืกืืืื ืืืืืืืื.
ืืฉืคืขืชื ืฉื ืืจืืืืืื ืขื ืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื ืงืฉืืจื ืืืฉืคืขืชื ืืืฉืืจื ืขื ืชืื ืืื ืืืื ืื. ืขื ืืืช, ืงืจืื ืืืืืื ืื ืจืืืช ืืงืจื ืขืืืงืืช ืืืชืจ ืฉื ืืกืืืื ืืืชืืช ืืืืงืืืจืืื ืืืืืื ืื ืื ืฉืืขืืจืืื ืืชืืืื ืืืืกืื ืืช ืืฉืืืืช ืืืชืจ ืขืืืจ ืืืฉืคืขื ืืืืืกืชืช ืฉืื. ืืจืืืืืื ืชืืจื ืืชืคืงืื ืชืงืื ืฉื ืืขืจืืช ืืืืกืื ืืืฉืืืืจ ืืืืืืกืืืืืก (ืืืืื). ืืืชืื ืืกืืืืช ืืชื ืืืืฆื ืืชืคืงืื ืืืืื ืฉืื, ืืจืืืืืื ืื ืืืืืืจ ืืื ืืขืื ืืช ืืคืขืืืืช/ืืืืืื ืฉื ืืืชื ืืืืืงืืืืช ืฉืืขืืจืืืช ืืชืืืื ืืืืกืื ืืช.
ืืืช ืืืฉืคืขืืช ืฉื ืืจืืืืืื ืืื ืกืืืข ืืืืืง ื ืื ืคืขืืืืช ืืชืจ ืฉื ืืขืจืืช ืืืืกืื, ืขื-ืืื ืฆืืฆืื ืฉื ื ืืืืช ืชืื ืื ืืื ืื ืืืืงืื ืืืงืช. ืืืืืช ืืกืคืจ ืชืื ืืื ืืืื ืื ืืืืืจ ืืืืืง ืืื ืืื ืืืกืคืช ืฉืื ืืืืืจื. ืืจืืืืืื ืืกืืืข ืืื ืืข ืืืืจื ืืืืืจ ืืืืืืง ืืื ืคืื.13
ืืืฉืจ ืืืคืขืืช ืืืืืชื ืฉื ืืขืจืืช ืืืืกืื ืืืืืื ืืืืืืืื, ืืจืืืืืื ืืืืืจ ืืืืคื ืืฉืืจ ืืช ืคืขืืืืช ืชืื ืืื ืืืื ืื ืืื "ืืืืื" ืืช ืชืื ืืื ืืืื ืื ืืืืื ืืืืืงืืืืช ืืืชืืช ืืื ืืื ืืจืคืจืื โ ืืชืจืืืืช ื ืืืืช ืื ืืืคืื ืืืืขืืช ืฉืืืืฃ ืืืืฆืจ.14,15 ืืจืืืืืื ืืืืง ืื ืืช ืืชืืืื ืืืืกืื ืืช ืืืืืืช (ืืื ืกืคืฆืืคืืช) ืืื ืืช ืืชืืืื ืืืืกืื ืืช ืื ืจืืฉืช (ืืกืคืฆืืคืืช), ืืฆื ืคืขืืืืช ืชืื ืืื ืืืื ืื.
ืืจืืืืืื ืืืืืืช ืืืืงืช ืืจืืืื
ืืืืื ืื ืืฉ ืืืจืืืืืื ืืฉืคืขื ืืืขืืื ืขื ืืจืืืื ืืืืืงืื. ืืคืจื, ืืืืื ืื ื ืืืืช ืืจืืืืืื ืืืื ืื ืฉื 500 ืขื 750 ื"ื ืืืื ืืคืืืชื ืื-ื ืืืืช, ื ืคืืืืช, ืืืืืืืืช, ืืื, ืืื ืืขืืจ ืืืืืืืืช.
ืืจืืืืืื ืื ืขืฉืื ืืชืจืื ืืฉืืคืืจ ืืืคืขืชื ืฉื ืืืืืช. ืืฆื ืื ืฉืื ืฉืกืืืืื ืืืืืืช ื ืคืืขืช ืืืืืืช ืืคืจืง ืคืืืจืื, ืืืืื ืืืื ืฆืืงืช. ืืฆืืืจืืช ืฉื ืคืืืจืื ืืจืงืืืช ืืกืืืืืช ืืืืืืช ืืืจืืช ืืขืืจ ืืืืืช "ืืืฉืืฉื" ืืงืฉื. ืืจืืืืืื ืืืื ืืขืืืจ ืืืฆื ืืื, ืื ืืคื ืืช ืืืืจืืืื ืื ืืงืืจ ืืืื ื ืฉื ืืคืขืื ืคืืกืืื ืืื, ืืฉืจ ืืงืื ืคืืจืืง ืคืืืจืื. ืืจืืืืืื ืคืืขื ืืืืื ืืืคืขืื ืคืืกืืื ืืื ืืืืจื ืืคืืจืืง ืคืืืจืื.16 ืืื, ืืจืืืืืื ืืืื ืืกืืืข ืืื ืืขืช ืืชืคืชืืืช ืืขืืจ ืืงืฉื ืืืืืฉืืฉื ืฉืืฆืื ืกืืื ืืืืืช.
ืืฆืืจืืช ืืงืืืืืช ืฉื ืืจืืืืืื
ืืจืืืืืื ืืืื ืืขืืงืจ ืืฆืืจื ืฉื ืืืืืืช ืืืืืกืืช. ื ืืื ืืืื ืืช ืคืขืืืืชื ืฉื ืืจืืืืืื ืืืืืืืช ืื ืืืืืืืช. ืงืืืงืก ืืืืืืงืืื ืืชืืื ืชืืื (FCC) ืืืืจ ืืืืคื ืจืฉืื ืืืืืืืช ืงืจืืฉืช ืืื (MCU). ืืืืืืช ืขืืืื ื'ืืืื (GDU) ืื ืกืื ื ืืกืฃ ืฉื ืืืืืืช ืื ืืืืืืืช ืฉืืงืืืืืช ืืฉืืืช ืขืจื ื-MCU ืืืืื ืช ืขืจืื ืืืกืคืจื.
ื ืืชื ืืืฉืื ืืจืืืืืื ืืืจืืืช ืืืืืช ืฉืื ืืช, ืืืชืื ื-MCU ืื GDU. ืืืื ื-MCU ืื ื-GDU ืืืืืืฅ ืืื 1,200 ืขื 1,800, ืืืืื ืืืื ืื ืื ืืื 250 ืขื 750 ื"ื ืืืื.
ืืืฉืจ ืืฉืชืืฉืื ืืืจืืืืืื ืืฉืืคืืจ ืืขืืืื, ืืฉ ืืืืื ืืืชื ืืืฉ ืืคื ื ืืจืืื (ืื ืืืชืจ ืืฉืืืฉืื ืืงืืช ืืคื ื ืืืืื). ืืืฉืจ ืืฉืชืืฉืื ืื ืืืื ืืืฉืคืขืืช ืืกืืกืืืืืช ืฉืื, ืืฉ ืืืืื ืืจืืืืืื ืืื ืืจืืืืช, ืขื ืืื ืจืืงื (ืืฉืขื ืืืฆื ืืคื ื ืื ืืืจื ืืจืืื). ืืคืืื ืืืืช ืฉื ืืชืืฉืืจ ืงืืืขืช ืืช ืืืื ืื.
ืชืืคืขืืช ืืืืื
ืื ืชืฉืชืืฉื ืืืจืืืืืื ืื ืืฉ ืืื ืืืจืืื ืืื ื ืก.
ืืืืคื ืืืื, ืืจืืืืืื ื ืกืื ืืืื. ืืจืืืืืื ืืืขื ืืืื ื ืจืขืื. ืืืงืจืื ืืืขืื ืืืื ืืจืื ืื ืืื ืื ืื ืฉื ืขื 10 ืืจืืื ืืง"ื ืฉื ืืฉืงื ืืืฃ ืื ืืจืื ืืชืืืชื.
ื ืืืฉืช ืืืจืื ืื ืืจืืื ืืช ืืจืืืืืื, ืืืืื ืืื ืืืื ืืฆืืกืืืื (ืืืืฆืช ืืืื ื ืฉืืืืื ืืืคืจืืช) ืืคืขืืืื ืืืชื. ืื ืืฉืชืืฉืื ืืืจืืืืืื ืฉืื ืืฆืืจื ืฉืืคืืจ ืืขืืืื, ืืืืืฅ ืืงืืช ืืืชื ืขื ืืื ืจืืงื.
ืกืืืืืื
- Rowan AD, Buttle DJ, Barrett AJ. The cysteine proteinases of the pineapple plant. Biochem J 1990;266:869-875.
- Hikisz P, Bernasinska-Slomczewska J. Beneficial Properties of Bromelain. Nutrients. 2021;13(12):4313.
- Azarkan M, Gonzรกlez MM, Esposito RC, Errasti ME. Stem Bromelain Proteolytic Machinery: Study of the Effects of its Components on Fibrin (ogen) and Blood Coagulation. Protein Pept Lett. 2020;27(11):1159-1170.
- Lotz-Winter H. On the pharmacology of bromelain: an update with special regard to animal studies on dose-dependent effects. Planta Med. 1990;56(3):249-253.
- Blonstein JL. Control of swelling in boxing injuries. Practitioner 1969;203:206
- de Souza GM, Fernandes IA, Dos Santos CRR, Falci SGM. Is bromelain effective in controlling the inflammatory parameters of pain, edema, and trismus after lower third molar surgery? A systematic review and meta-analysis. Phytother Res. 2019;33:473โ481.
- Gupta AA, Kambala R, Bhola N, Jadhav A. Comparative efficacy of bromelain and aceclofenac in limiting postoperative inflammatory sequelae in surgical removal of lower impacted third molar: a randomized controlled, triple-blind clinical trial. J Dent Anesth Pain Med. 2022;22(1):29-37.
- Pothacharoen P, Chaiwongsa R, Chanmee T, et al. Bromelain Extract Exerts Antiarthritic Effects via Chondroprotection and the Suppression of TNF-ฮฑ-Induced NF-ฮบB and MAPK Signaling. Plants (Basel). 2021;10(11):2273.
- Walker AF, Bundy R, Hicks SM, Middleton RW. Bromelain reduces mild acute knee pain and improves well-being in a dose-dependent fashion in an open study of otherwise healthy adults. Phytomedicine. 2002;9:681โ686.
- Rimoldi R, Ginsu F, Giura R. The use of bromelain in pneumological therapy. Drugs Exp Clin Res 1978;4:55-66.
- Ryan RE. A double-blind clinical evaluation of bromelains in the treatment of acute sinusitis. Headache 1967;7:13-17.
- Braun JM, Schneider B, Beuth HJ. Therapeutic use, efficiency and safety of the proteolytic pineapple enzyme Bromelain-POS in children with acute sinusitis in Germany. In Vivo 2005;19:417-421.
- Fitzhugh DJ, Shan S, Dewhirst MW, Hale LP. Bromelain treatment decreases neutrophil migration to sites of inflammation. Clin Immunol. 2008;128:66โ74.
- Zavadova E, Desser L, Mohr T. Stimulation of reactive oxygen reactive species production and cytotoxicity in human neutrophils in vitro and after oral administration of a polyenzyme preparation. Cancer Biother 1995;10:147-152.
- Hale LP, Haynes BF. Bromelain treatment of human T cells removes CD44, CD45RA, E2/MIC2, CD6, CD7, CD8, and Leu 8/LAM1 surface molecules and markedly enhances CD2-mediated T cell activation. J Immunol 1992;149:3809-3816.
- Ako H, Cheung AH, Matsuura PK. Isolation of a fibrinolysis enzyme activator from commercial bromelain. Arch Int Pharmacodyn Ther 1981;254:157โ167.